Tóm lược sự thành lập của thành phố Ban Mê Thuột

Sau khi tiến hành xâm lược và bình định được vùng Cao nguyên, Pháp bắt tay vào xây dựng bộ máy thống trị. 

• Ngày 2-1-1899, toàn quyền Đông Dương Paul Doumer ký nghị định thành lập Tình Dar Lac tự trị, đặt cơ sở hành chính tại Buôn Đôn, do Bourgeois là công sứ.
• Ngày 22-11-1904, theo đề nghị của hội đồng tối cao Đông Dương trong phiên bản họp ngày 26-08-1904, toàn quyền Paul Beau ký quyết định thành lập tỉnh Darlac, đồng thời chuyển Tỉnh lỵ từ Buôn Đôn về Ban Mê Thuột đặt dưới quyền giám sát và quản lý của Khâm sứ Trung kỳ. Viên Công sứ Dar Lac thời kỳ này là Bardin. Lúc mới thành lập, chỉ có cấp tỉnh, còn ở cấp dưới vẫn là các buôn làng của đồng bào dân tộc thiểu số.
• Ngày 5-6-1930 Khâm sứ Trung kỳ đã ký nghị định thành lập thị xã Ban Mê Thuột (Centre Urbain) tọa lạc trên địa bàn các làng BMT và Buôn Sô. Bấy giờ người Kinh lên lập nghiệp tai tỉnh Dar Lac còn ít, một phần vì vùng đất này còn nổi tiếng là “Ma thiêng nước độc”. Ngày 7-5-1931, Khâm sứ Trung kỳ ra nghị định thành lập làng người Kinh ở BMT lấy tên là làng Lạc Giao diện tích khoảng (152.685m²).
• Ngày 23-5-1955, Tổng thống Ngô Đình Diệm quyết định xóa bỏ quy chế “Hoàng triều cương thổ” do Vua Bảo Đại ban hành tháng 4-1950.
• Ngày 8-8-1957, nghị định chính phủ số 258 chuyển đổi thị trấn BMT thành xã Lạc Giao, thuộc quận BMT.
• Ngày 22-12- 1963 thành lập quận Phước An.

Trước 1975 Dar Lac có 4 quận: Quận Ban Mê Thuột, quận Buôn Hô (Buôn Hồ), quận Lạc Thiện(Lak)  và quận Phước An với 55 xã.

Quách Lục sưu tầm.

***

"Hoàng triều cương thổ"

 

Hoàng triều là triều đại đang trị vì; cương thổ là vùng đất đai ở biên giới. Vậy Hoàng triều cương thổ là vùng đất đai ở biên giới, thuộc sự quản lý của triều đại đương thời. Cách gọi này áp dụng cho vùng Tây Nguyên, phía Tây lãnh thổ nước ta dưới thời phong kiến nhà Nguyễn

 

Sau Cách mạng Tháng Tám, vua Bảo Đại chấp nhận thoái vị, nước chúng ta theo chế độ cộng hòa. Vậy cách gọi trên đã trở thành lỗi thời, nhưng sau đó, Bảo Đại trở lại nắm quyền ở một số vùng, trong đó có Tây Nguyên và tự xưng là quốc trưởng.

Năm 1954, Tổng thống Ngô Đình Diệm  về thay thế vua Bảo Đại, theo tổng thống chế, lập chế độ cộng hòa, lấy tên “nước” Việt Nam cộng hòa, không công nhận chế độ kiểu quân chủ của vua Bảo Đại. Vì vậy, T.T. Diệm cũng bãi bỏ tên gọi hoàng triều cương thổ vì không hợp với chế độ mới.

 

PGS.TS.Lê Trung Hoa