Tình Mẹ

 

Photo: Nguyễn Văn Chu

Nói đến mẹ con là nói đến mối tương quan đậm đà thắm thiết trong bổn phận, tình cảm thiêng liêng của con người có đạo hiếu, có truyền thống văn hóa dân tộc, ngàn trăm năm trước cũng như mãi mãi về sau vẫn không bao giờ thay đổi.

 

Nhất là đối với phương Đông trầm lặng, thích sống nội tâm, không thích bon chen, tranh đua, không màng tranh biện hơn thua sai đúng, con người hướng thượng, thì ơn nghĩa sinh thành dưỡng dục luôn luôn được xem trọng, đề cao.

 ... Biết được “tin vui”, mẹ âm thầm bắt đầu lo lắng đủ điều, từ giữ gìn bảo trọng sức khoẻ, sắp đặt chiếc áo, tấm quần cho trẻ sơ sinh, chiếc áo len ngăn lạnh, chiếc áo ngắn che nóng, chiếc mền nhỏ nhắn, chiếc nôi xinh xinh, vài món đồ chơi ngộ nghĩnh... suốt ngày đi vào đi ra, đi tới đi lui, lúc ngồi lúc nằm, lúc làm việc, lúc nghỉ ngơi, lúc xem sách, lúc nguyện cầu... không lúc nào mẹ không nghĩ đến đứa con sắp sinh. Mẹ cẩn thận giữ gìn từng bước đi, chậm rãi để khỏi té ngã, sợ ảnh hưởng đến thai nhi, lựa chọn món ăn, thức uống, mẹ ăn là ăn cho con, mẹ nói là nói giùm con, mẹ sống là vì con, rất mong khi con chào đời, con sẽ rất dễ thương bụ bẫm giống mẹ, giống cha. Vì thế trên chiếc bàn nhỏ để cạnh đầu giường, mẹ đã không quên thiết trí một hình ảnh đẹp nhất, thánh thiện nhất như hình một em bé rất xinh xắn dễ thương, hoặc, là thần tượng tôn kính của mẹ, như hình mẹ hiền Quan Âm với dáng dấp thanh cao, hiền dịu.

Rồi theo thời gian, cái thai lớn dần, mẹ lại vui hơn nhưng cũng không kém phần lo lắng đủ điều. Thương con, gắn liền mạng sống của mẹ, mẹ đã bắt đầu nghĩ đến vấn đề thai giáo để con mẹ sau này lúc nào cũng là người con hiếu hạnh, xứng đáng là con ngoan của mẹ, người công dân gương mẫu của dòng giống Lạc Việt.

Gần ngày sinh, mẹ trông đợi, giữ bình tĩnh nhưng lòng không khỏi lo âu, nhất là đối với đứa con so đầu lòng, mẹ chưa một lần có kinh nghiệm về mang nặng đẻ đau. Ngày đêm từng giờ từng phút mẹ đều thành tâm nguyện cầu, xin ơn trên ban phước lành cho mẹ tròn con vuông, gia đình nở rộ tiếng khóc, cười trong hạnh phúc đầm ấm một nhà hòa thuận tin vui.

Bụng mẹ quặn đau, tiếng khóc oe oe khi con ra đời, nước mắt mẹ âm thầm tuôn chảy mà lòng mẹ sung sướng vô cùng. Mẹ bắt đầu có niềm vui lớn, gia đình có thêm một bông hoa chớm nở, tiếng cười tiếng khóc của trẻ đều là hạnh phúc của mẹ. Mẹ báo tin cho bà con nội ngoại, bạn bè xa gần biết, như thể mẹ vừa trúng số độc đắc không bằng.

Theo thời gian con lớn lên, mẹ tập cho con từng bước đi, lúc đầu còn chập chững, từ từ vững chắc, con đi đứng được, nói năng được, dầu chỉ vài ba tiếng bập bẹ, mẹ mừng lắm lắm.

Con lên năm, sáu tuổi, mẹ đã nghĩ đến việc đưa con vào trường học hành văn chương, lễ nghĩa... “Con đi trường học, mẹ đi trường đời.”

Con khôn lớn, mẹ vẫn không rời con, luôn luôn gần gũi dạy dỗ, nhất là đối với con gái, mẹ lại càng nhất mực giáo dưỡng căn dặn đủ điều, sợ sau này lúc về nhà chồng con mình bị mang tiếng là cha mẹ thiếu dạy nên con hư hỏng.

Nhìn chung, mẹ dạy con nhiều lắm, chung quy cũng do tình thương của mẹ to lớn vô cùng, bao la như biển thái bình, bền bĩ như suối nguồn tuôn chảy không cạn.

Nhưng lời mẹ ân cần dạy dỗ nhất đối với con vẫn là luôn luôn muốn con giỏi giang đức hạnh, qua tục ngữ “Học Ăn, Học Nói, Học Gói, Học Mở”... theo truyền thống tập quán của dân tộc Việt.

Ăn, danh từ quen thuộc, tưởng chừng nói ra là hiểu được, không dè cũng khá phức tạp. Sợ con theo tập khí tham ăn, ăn không kể giờ giấc, nơi chốn, ăn quên nhường người trên kẻ dưới, gặp gì ăn nấy, mẹ dạy con “ăn nhắm nồi, ngồi nhắm hướng”, ham ngon miệng không cần bổ dưỡng, tranh ăn không biết xấu hổ thẹn thùng, mẹ dạy “miếng ăn là miếng tồi tàn ...”, “Ăn để sống, không phải sống để ăn”. Rồi khi thì đóng vai vị thầy thuốc, mẹ dạy con chỉ ăn những thức ăn có khả năng nuôi dưỡng thân thể và bảo trì sức khoẻ, khi lại là vị thầy dạy luân lý đạo đức mẹ nhắc nhở con trước khi ăn hãy tự hỏi thức ăn này từ đâu tới, có phải là tặng phẩm của đất trời cộng với bao công phu lao tác và phải biết rằng thức ăn của ta có thể tạo ra bằng sự đau khổ của những loài hữu tình và vô tình khác.

               “Hai tay nâng bát cơm đầy,

         Dẻo thơm một hạt, đắng cay muôn phần”.

Từ đó, mẹ dạy con : “Ăn trái nhớ kẻ trồng cây”, “Uống nước nhớ nguồn”, “Ăn cây nào rào cây ấy”.

Ngoài những thức ăn nuôi sống cơ thể, con cũng cần những thức ăn cho tinh thần.Mẹ lưu ý con loại bỏ những sách báo, phim ảnh... đồi trụy, bạo động, tránh xa những nơi giải trí vô bổ, sa đọa. Những món ăn tinh thần phải là những thứ làm cho tâm con thoải mái, trí tuệ con ngày một mở mang.

 

Nói cũng vậy, tuổi ấu thơ mẹ dạy con tập đánh vần để con nói đúng mặt chữ vần trắc, vần bằng đã là khó, đừng cà lâm, ngọng nghịu sai dấu chính tả đã là khó, mà lần lượt tập cho con nói có câu, câu ngắn, câu dài không sai văn phạm lại càng khó hơn. Càng lớn, mẹ dạy thêm cho con về công dụng của lời nói, về việc dùng ngữ ngôn lúc giao tiếp với mọi người,  về tác dụng của nói năng và im lặng “lời nói là bạc, im lặng là vàng”, khi nào xử dụng ái ngữ (lời nói yêu thương) để xây dựng tình thân ruột thịt gia đình, bạn bè, lân lý “lời nói không mất tiền mua, lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau”, hoặc muốn có tuệ giác, an lạc thì lời nói phải ngay thẳng, đúng đắn và thành thật, nên nói lúc nào và nói với đối tượng nào.

Ngạn ngữ Pháp có câu “Hãy uốn lưỡi bảy lần trước khi nói” nhằm nhắc nhở, trước khi nói hãy suy nghĩ cho kỹ, vì lời nói có thể đem vui hay buồn, đau khổ hay hạnh phúc, tự tại hay khiếp sợ đối với kẻ khác... Ông bà ta có câu nói nhiều, nói nhanh thì hay trật là thế đó. Người ăn không ngồi rồi thường là người hay ngồi lê đôi mách, ăn nói không chủ đích, trở thành con người mất tư cách bị mọi người khinh rẻ. Trái lại khi cần dùng lời nói để giáo dục, khuyên lơn, bênh vực lẽ phải thì dầu có gặp phiền toái cho mình mà thực hiện được đạo nghĩa, chân lý thì vẫn mạnh dạn cương quyết không từ nan. Nói cũng là lời ban lệnh, như lệnh tiến quân của người chỉ huy giữa trận tiền, pháp lệnh của quan tòa giữa tòa án, hậu quả lời nói rất quan trọng, liên hệ đến tự do và mạng sống con người, phải hết sức cẩn trọng, sai một ly, đi một dặm, làm máu đổ, đầu rơi, khổ đau biết bao cho nhiều người liên hệ.

Tại nhà trường thầy giáo dùng lời nói để giảng dạy học trò nên người hữu dụng, tại Phật đường, Thánh đường, lời thuyết giảng của Chư Tăng Ni và Linh mục với nghĩa lý lúc thì thực dụng, lúc thì triết học cao siêu, đã giúp ích rất nhiều cho con người phàm phu trần tục mau chuyển mê thành giác, sớm được phép lành mầu nhiệm, được an vui hạnh phúc.

Con sắp trưởng thành, mẹ dạy con trai phải mạnh dạn, lanh lợi, tự tin, không ganh tỵ, ích kỷ nhỏ nhen, xông pha vì đời, để lại tiếng thơm muôn thuở, con gái phải nết na, đảm đang, công dung ngôn hạnh, như :

              “Công là đủ mùi xôi thức bánh,

             Nhiệm nhặt thay đường chỉ mũi kim.
             Dung là nét mặt ngọc trang nghiêm,
             Không tha thướt nói cười lơi lả”,

                                    (Gia huấn ca Nguyễn Trải)

ngôn là lời nói khiêm tốn, hiền hòa, dễ thương:

             “Chim khôn hót tiếng rảnh rang,

             Người khôn nói tiếng dịu dàng dễ nghe”,

và hạnh là nét đẹp bên trong, là nết na, hương thơm của người con gái đức hạnh có thể lan tỏa khắp mọi nơi, gây được cảm tình tốt đẹp và sự thân thiện quý mến, kính trọng của người khác.

Khi con vào đời, mẹ còn dạy con cách giao tiếp với nhân quần xã hội “tam nhơn đồng hành, tất hữu ngã sư”, hoặc chọn bạn mà chơi, “gần mực thì đen, gần đèn thì sáng”, học hành ở trường, học khôn qua bạn, học mãi khôn ngưng, và đừng cống cao ngã mạn khinh người, nịnh trên nạt dưới, giữ tư cách của con người có học, có hành, có nhân cách.Noi gương sáng của người con trong “nhị thập tứ hiếu”, của ông Carnot, khi đang làm thủ tướng nước Pháp trở về thăm trường cũ, thầy cũ vẫn luôn luôn xưng tụng trước mọi người về công ơn giáo dưỡng lớn lao của thầy, một mực kính yêu ghi nhớ ơn thầy mãi mãi với tâm thành đền đáp.

.......

Tình thương của mẹ đối với con, tình con đối với mẹ không dựa trên nguyên tắc bổn phận, luật pháp xã hội quốc gia ban hành, mà là mẹ thì thương con, là con thì thương mẹ, tình cảm rất tự nhiên cao quý, thiêng liêng bền bĩ, không lấy tiền mua được, không dùng sức mạnh khuất phục được, và cũng không có bút mực nào diễn tả hết được.

Nguyên Mẫn Lê Viết Lâm